Je kent het misschien wel. Al tijden zit je in een WhatsApp-groep waar je eigenlijk helemaal geen onderdeel meer van wilt zijn. Er worden dingen in de groep gedeeld waar je helemaal niet op zit te wachten. Het liefste zou je gewoon die groep willen verlaten. Maar dan moet je een flinke drempel over. Want als je de groep verlaat, wat doet dat dan met die groep? Hoe reageren ze op je? Zijn ze boos? Voelen ze een afkeuring van jouw kant? Word je naast WhatsApp in het dagelijkse leven dan ook buitengesloten? Schijnbaar genoeg redenen om maar in de groep te blijven en die toestanden niet op te zoeken. Je zingt het nog wel even uit.
Van levensbelang
We hebben als mens met veel verschillende groepen te maken. Het gezin waar je in geboren wordt, kent een groepsdynamiek, maar ook in je vriendengroep, op het werk, in een religie en zelfs op de sportschool heb je ongeschreven regels, dynamieken en patronen. Het voelt fijn om bij een groep te horen waar je je comfortabel en veilig voelt. Je hoort ergens bij, het geeft je een identiteit, je wordt gezien en je hoeft het allemaal niet alleen te doen. In vroegere tijden was het als mens van levensbelang om bij een groep te horen. Als eenling had je in de begintijd van de mens weinig overlevingskans. Nee, je kon je beter bij de grootste en sterkste groep aansluiten. Dan was je overlevingskans een stuk groter.
Die 'set of rules’ van de groep geeft houvast
en schept duidelijkheid
Angst voor afwijzing
Elk groep kent zijn eigen dynamiek, ongeschreven regels, normen en waarden. Niet altijd zijn ze heel duidelijk, maar ze zijn er wel. Die ‘set of rules’ van de groep geeft houvast en schept duidelijkheid. Je weet hoe jij je in de groep moet gedragen en je weet zo ongeveer wat je van de andere groepsleden kan verwachten. Een weldaad voor het ego: het geeft je veiligheid, je denkt in controle te zijn en je mag er zijn. Maar als de dynamiek van de groep je begint tegen te staan en je wilt de groep verlaten, is het datzelfde ego dat je belemmert om uit die groep te stappen. Angst voor afwijzing staat met stip op nummer één.
Maar wie ben jij?
Onderdeel zijn van een groep heeft dus veel (aardse) voordelen. Maar er is zeker één groot nadeel aan die groepsdynamiek: het kan je belemmeren te doen wat jij echt wilt en te zijn wie je echt bent. Je zit als het ware opgesloten in de groepsdynamiek. Om niet afgewezen te worden, ben je in staat jezelf weg te cijferen en mee te doen met de dynamiek van de groep. Niet altijd doe je dit bewust. Omdat je vaak niet anders gewend bent, ga je onbewust gewoon mee met die groepsdynamiek. Als kind groei je op in de dynamiek van het gezin en dit is voor lange tijd het enige referentiekader wat je van de wereld hebt. De puberteit is een belangrijke fase om van deze dynamiek los te komen en te ontdekken wie je bent en wat jij wilt. Maar toch ben je later in je leven geneigd jouw eigen kinderen op te voeden zoals jij opgevoed bent. Je weet haast niet beter. En hoezeer je puberteit ook ‘geslaagd’ was, er blijven patronen en dynamieken in het gezin bestaan waar je onbewust nog steeds in meegaat. Denk bijvoorbeeld maar eens aan de feest- of verjaardagen. Hoe moeilijk is het voor je om op deze dagen te doen wat jij echt wilt en niet mee te gaan in de verwachtingen van de familie?
Extreme groepsdynamiek
In mijn werk bij de gemeente Rotterdam ben ik extreme vormen van groepsdynamiek tegen gekomen. Bij een groep Marokkaanse jongeren (12-16 jaar) in Rotterdam-West was sprake van extreme groepsdynamiek. Thuis werden de jongeren veelal erg traditioneel opgevoed en juist daarom brachten ze veel tijd op straat door. Ze voelden zich op straat de baas en schroomden niet om andere buurtbewoners te intimideren, auto’s in brand te steken en zich af te zetten tegen politie en gemeente. Het werd op een gegeven moment in de groep een soort sport om bij woningen in te breken. Jongens van 12 – 13 jaar oud braken in bij mede-buurtbewoners, hun buren en zelfs bij familieleden. De buit bestond uit niet veel meer dan een IPad, telefoon of wat kleren. Hoe meer inbraken, hoe hoger hun status in de groep werd. Pas toen na grootschalig politieonderzoek de jongeren één voor één letterlijk van hun bed werden gelicht, stopte de inbrakengolf.
Het waren gewoon kinderen. En als ik één van hen persoonlijk sprak, waren ze poeslief, een beetje onzeker en stilletjes. Maar kwam je ze tegen in groepsverband dan waren het compleet andere jongens. Door de groep voelde ze zich sterk, onaantastbaar en verlegde ze hun eigen grenzen. Door deze extreme groepsdynamiek hebben veel van hen nu een strafblad en ondervinden ze hier de rest van hun leven de negatieve gevolgen van.
Groepsdynamiek als instrument
Lange tijd ben ik zelf bij defensie ook onderdeel geweest van een groep met een extreme groepsdynamiek. Militairen hebben een heel duidelijke ‘set of rules’. Bij opleidingen en trainingen worden deze regels erin geramd. En dat heeft een functie. Je moet immers op elkaar kunnen bouwen en bij situaties waar de stress hoog is en het letterlijk om leven en dood gaat, is het essentieel om elkaar goed te begrijpen. Als één teamlid wat anders doet dan vooraf is afgesproken of is aangeleerd, heeft dat consequenties voor het hele team. Als militair heb je er dan ook belang bij dat iedereen zich aan die (groeps-)regels houdt. Het gaat om jouw leven, dus corrigeer je de ander als die uit de pas loopt. Het groepsbelang prevaleert bij defensie boven het individuele belang. Je hebt je werk als groep te doen, voor individualisten is bij defensie geen plaats. En omdat je als groep zoveel samen doet, traint en meemaakt, ontstaat een soort collectief denken. Dat wordt versterkt doordat je als groep samen afziet en bijna letterlijk met elkaar in de goot ligt. Hoe beter de groep samenwerkt, hoe groter de kans is dat je succesvol bent en je de situatie overleeft. Die groepsdynamiek wordt extra bekrachtigd met al het ceremonieel qua tenues, onderscheidingen, vaandels, emblemen en rangen. Hierdoor ontstaan er zelfs binnen defensie verschillende groepen die beter dan de ander proberen te zijn. Deze groepsdynamiek heeft een duidelijke functie: het maakt dat militairen bereid zijn hun leven te wagen, vaak ver van huis en voor een zaak waar ze zelf misschien niks mee te maken hebben. Dit doen ze niet eens zozeer voor het behalen van het politieke doel van de missie. Dit doen ze vooral om als groep de klus te klaren en allemaal heelhuids thuis te komen. Mijn uitzending naar Irak in 2003 – 2004 was voor mij persoonlijk niet eens zozeer geslaagd omdat we in die periode voor veiligheid en stabiliteit hadden gezorgd, maar omdat niemand van de eenheid gewond of gesneuveld was. We waren allemaal (lichamelijk) heelhuids thuisgekomen.
Zou hij in situaties ver van huis nog steeds zijn leven wagen voor een doel waar hij zelf niet veel mee heeft?
Is een bewuste militair een goede militair?
Dit is een vraag die me nu al een hele tijd bezig houdt. Ervaring leert dat militairen die “wakker worden” (lees: meer bewust) juist eerder defensie verlaten, dan dat ze blijven. Het spel van de politiek en ego’s wordt doorzien en militairen weigeren dan nog aan dit spel
mee te doen. Ze stappen uit de extreme groepsdynamiek. Bij de uitzending naar Irak ging het niet om strijden voor je vaderland, eer en glorie. Het ging om olie, macht en geld. Dat
was het échte verhaal. Niet dat we daar destijds blind voor waren, maar we schoven dit idee gewoon opzij. We deden gewoon wat ons gevraagd werd, anders had je geen militair moeten worden? En omdat veel militairen volledig in die extreme groepsdynamiek leven, prevaleert het groepsbelang boven het individuele belang. Je doet dus gewoon wat je gevraagd wordt zonder jezelf oprecht af te vragen of je het eigenlijk zelf wel wilt. Zou een militair die bewust is van de groepsdynamiek en werkelijk in contact staat met zichzelf nog wel een goede militair zijn? Zou hij in situaties ver van huis nog steeds zijn leven wagen voor een doel waar hij zelf niet veel mee heeft? Ik ben nog niet uit over het antwoord op deze vraag…
Als de groepsdynamiek een groepsidentiteit wordt
Bij elke groep, maar zeker bij groepen met een extreme groepsdynamiek is de kans om jezelf te verliezen groot. Dit geldt zeker voor jongeren die nog in de zoekende fase van hun leven zijn en dus niet goed weten wie ze zelf nou écht zijn. Feitelijk is daarbij geen onderscheid te maken tussen de dynamiek in de groep in Rotterdam-West is of de groep jonge militairen. Een groep geeft ze de identiteit waar ze zo hard naar op zoek zijn. Hoe meer je jezelf met een groep identificeert, hoe groter de kans is dat je jezelf verliest. Eigen denken maakt plaats voor groepsdenken. Een eigen identiteit maakt plaats voor een groepsidentiteit. Dit hoeft overigens voor veel mensen geen probleem te zijn. Maar er is een deel van de mensen dat gebukt gaat onder groepsdynamiek. Om niet afgewezen te worden, blijven ze in een dynamiek die eigenlijk niet goed voor hen is. Angst houdt ze tegen om uit die groepsdynamiek te stappen. Dit kan veel stress geven, met een burn-out, een crisis of depressie tot gevolg. Ze leven immers niet het leven wat zij (vaak onbewust) echt willen. Een crisis is dan nodig om hier bewust van te worden en wel uit die groepsdynamiek te kunnen stappen.
Een echt probleem wordt het als een groep zich beter voelt dan anderen en de rest afkeurt. Helaas kennen we hier veel voorbeelden van. Het is de duale realiteit op aarde. Extreme voorbeelden zijn groeperingen die radicaliseren, onbewuste en nog zoekende jongeren rekruteren en de strijd aangaan met andere groepen. Extra cru is het dat uiteindelijk militairen, ook met hun eigen extreme groepsdynamiek, naar gebieden uitgezonden moeten worden om de opmars van die groeperingen te stoppen. Zolang mensen nog in tegenstellingen denken en andere groepen willen buitensluiten, zullen er militairen nodig zijn om geweld en bloedvergieten te voorkomen. Helaas is dit de aardse werkelijkheid.
Het is een liefdevolle verbinding waar misschien iedereen op aarde naar op zoek is
Zielengroepen
Die behoefte om onderdeel te zijn van een groep komt niet alleen vanuit het ego of vanuit de oertijd. Het komt ook voort uit de herinnering die we hebben aan onze zielengroep. Als ziel zijn we allemaal onderdeel van een zielengroep. In deze groep werken zielen met eenzelfde spiritueel niveau samen om met elkaar lessen te leren en verder te groeien. Met deze zielen trek je veel levens op. De onderlinge connectie is dan ook sterk. Het is een connectie van pure onvoorwaardelijke liefde. Het is een connectie die je ook kan voelen als mens. Als je op aarde een ziel ontmoet uit jouw zielengroep, dan voel je die diepere verbinding. Je ‘herkent’ als het ware de energie van de ander. Het is een liefdevolle verbinding waar misschien iedereen op aarde naar op zoek is. Die ander hoeft niet persé je liefdespartner te zijn. Het kan een familielid zijn, een vriend, collega… het kan ook iemand zijn die maar kort in je leven is, maar wel iets in jou losmaakt. De ontmoeting met een ziel uit jouw zielengroep heeft altijd een reden. Hij of zij brengt je iets waar je op dat moment in je leven nog iets te leren hebt. Waar de groepsdynamiek in de zielengroep bestaat uit onvoorwaardelijke liefde en de intentie heeft om elk groepslid te laten groeien, is dat met groepen op aarde vaak anders. Daar zit een zekere voorwaardelijkheid in. Je mag onderdeel zijn van deze groep, mits…
Als mens kunnen we die on-voorwaardelijke verbinding met de zielengroep verwarren met de voor-waardelijke verbinding in groepen op aarde. Het kan ertoe leiden dat je in een groepsdynamiek terecht komt die niet goed voor je is en je ver van jezelf verwijderd. Maar eigenlijk dat is nou precies de bedoeling van deze aardse dynamiek. Het leert je een waardevolle les….
Pas als je werkelijk in verbinding bent met jezelf, kan je een onvoorwaardelijke verbinding maken met de ander
De sleutel
Wie bepaalt dat je onderdeel van een groep moet zijn? Wie zegt dat je je op een bepaalde manier moet gedragen? Wie zegt dat jij je aan zekere groepsregels hebt te confirmeren? Juist, je doet het allemaal zelf. Je laat het zelf toe. De sleutel om dit te veranderen en om uit die groep te stappen, zit dus ook in jezelf. Hoe meer je in contact staat met jezelf, hoe gemakkelijker je uit groepen stapt die niet bij je passen. Je bent niet meer bang voor afwijzing, omdat je de kracht in jezelf hebt gevonden. Feitelijk wijs je jezelf niet meer af! Wees je wel bewust van het ego dat zijn best doet om jou in die groep te houden, want voor het ego staat de groep gelijk aan veiligheid, liefde en controle. Het vraagt lef om je gevoel te volgen en uit een groep te stappen die niet meer bij je past. Maar weet dat je die groep niet nodig hebt om te zijn wie je bent. Je hebt de (voorwaardelijke) liefde en waardering van een ander niet nodig om te doen wat je wilt doen. Die liefde en veiligheid mag je in jezelf vinden.
Mensen die een innerlijke reis maken en meer in verbinding met zichzelf komen, hebben ook meer de behoefte om alleen te zijn. Als ze zich aansluiten bij een groep, dan is dat een groep met gelijkgestemden die zonder voorwaarden elkaar opzoekt en van elkaar leert. Veel opener en vrijer dan in groepen met een dynamiek die voorwaardelijk is. Pas als je werkelijk in verbinding bent met jezelf, kan je een onvoorwaardelijke verbinding maken met de ander. En dit is de les die de dualiteit op aarde je leert. Je bent precies goed zoals je bent en dat is de ander ook. Je mag liefdevol naar jezelf en naar de ander zijn. We zitten immers allemaal in hetzelfde schuitje, we zijn allemaal gelijk. Uiteindelijk behoren we allemaal tot één groep en vormen we met elkaar het universele geheel.
We are one.
Michiel van der Pols
Comments