“Ik kan me niet meer verschuilen achter mijn militair-zijn”

Dat is het antwoord wat Willem (51) me geeft als ik vraag waarom hij bij mij voor een doorbraaksessie komt. Hij is al jaren geen militair meer, maar nog altijd voelt hij zich erg met defensie verbonden. Willem is een grote sportieve vent met een ferme handdruk. Maar zijn energie is verward, moe en verdrietig. De tranen staan in het gesprek al snel in zijn ogen. Daar baalt hij van. Hij is zichzelf helemaal kwijt. Hij dacht altijd die grote stoere vent te zijn, maar hij kan het gewoon niet meer opbrengen om die rol te spelen. Hij wil nu ‘gewoon’ zichzelf zijn.

In zijn jeugd speelde Willem veel buiten. Vissen, sporten en kattenkwaad uithalen. Hij was de jongste van een groot gezin. Zijn vader was als marineman veel van huis en zijn moeder had de zorg voor alle kinderen. Zijn ouders waren erg gelovig. Er werd geen tv gekeken, op zondag moest hij verplicht naar de kerk en mocht hij niet buitenspelen. Hij keek op naar zijn vader, maar er was ook veel afstand. Hij was zelfs een beetje bang voor hem. “Wacht maar tot je vader thuis komt” riep zijn moeder vaak als hij weer eens wat uitgespookt had. Op z’n elfde vertrokken zijn ouders naar het buitenland. Zijn broers en zussen waren oud en zelfstandig genoeg om alleen te wonen, maar Willem nog niet. Daarom moest hij bij zijn oudste broer en zijn vriendin wonen. Hij sprak met veel lof over zijn broer. Het had hem in die tijd aan niets ontbroken.

Op zijn zeventiende had hij zich aangemeld bij defensie. Hij had geen idee gehad waar hij aan begon, maar het leek hem prachtig om bij dit werk te gaan doen. Willem was erg sportief en had dan ook geen enkele moeite gehad om de opleiding te halen. Vaak was hij de stille kracht in de groep. Hij zag van alles, maar door het verbale geweld van de vele ‘haantjes’ om hem heen, koos hij net als vroeger er voor zijn mond maar te houden. Willem moest het hebben van zijn kracht en zijn zorgvuldigheid. Hij had zijn zaakjes áltijd piekfijn voor elkaar. Hij was erg netjes, gedisciplineerd en altijd voorbereid. Ondanks dat hij niet veel zei, werd hij door de groep geaccepteerd en gerespecteerd. Hij was één van hen en dat voelde goed.

Binnen defensie ging hij voor het hoogst haalbare. Hij wilde altijd de sterkste en snelste zijn. Al vrij vroeg in zijn militaire loopbaan diende hij zelfs bij de speciale eenheden. Ambities om leidinggevende worden had hij echter niet. Dan zou hij veel te veel in de spotlights moeten staan. Dat leek hem te spannend. Hij onderscheidde zich altijd door zijn fysieke kracht. Van praten moest Willem het niet hebben. Hij kreeg vaak letterlijk geen woord uit zijn mond als hem in de groep iets gevraagd werd.

Op zijn dertigste verliet Willem defensie en ging hij in het gevangeniswezen werken. Hij was er trots op dat hij deze stap aangedurfd had te zetten. Hij had zijn veilige haven bij defensie verlaten. Zijn kinderen had hij al die jaren bij defensie maar weinig gezien. Hij wilde meer tijd thuis doorbrengen en er voor hen zijn. Eigenlijk voelde hij ook al langer dat hij veel meer kon dan dat hij had laten zien. Het kwam er destijds gewoon niet uit, hij wist niet waarom. In de gevangenis kon hij het als bewaker ook weer hebben van zijn fysieke kracht. Iedereen was bang voor hem. Door zijn achtergrond bij het defensie genoot hij bij zijn collega’s veel aanzien. Hij voelde zich er comfortabel.

De grond verdween echter onder zijn voeten toen drie jaar geleden bleek dat zijn vrouw vreemd ging. “Nota bene met een zachtaardige nietsnut”. Willem kent zijn vrouw al vanaf zijn zeventiende. Zijn stabiele basis thuis was hierdoor in één klap weg. Hij had zich geen raad geweten en deed er alles aan om zijn vrouw bij hem te houden. Praten deed hij er echter niet over. Hij ging nog meer sporten, nog meer werken en thuis nog meer zijn best doen om alles goed te doen. Als na een jaar blijkt dat zijn vrouw weer is vreemd gegaan, stort hij in. Hij kan zich niet meer verschuilen achter zijn fysieke kracht en hard werken. Wekenlang kan hij alleen maar huilen. Hij voelt zich bedrogen, alleen gelaten en pijn gedaan. De bedrijfsarts constateert een burn-out. Willem, de man die altijd alles kan en altijd de sterkste is, zit nu compleet verloren thuis op de bank.

Ik spreek hem op het moment dat hij ruim een half jaar verder is. Hij werkt weer een aantal uur in de week, heeft meerdere psychologen versleten en is nog steeds samen met zijn vrouw. Het gaat al wat beter met hem. Hij sport nog steeds erg veel, maar hij heeft ook ontzettend veel nagedacht over zichzelf. Toch is er nog steeds schaamte en verdriet. Hij is zichzelf kwijt. De rol die hij al die jaren gespeeld had, werkt niet meer. Maar wie is Willem zonder die rol? Wie is hij echt? Hij had nota bene zelf zo in die rol geloofd. Hij was er eigenlijk nooit bewust van geweest dat hij een rol speelde.

In Willem ontmoet ik juist een hele gevoelige en zachtaardige man. Hij is zorgzaam, slim en een echt familiemens. Dát is wie hij werkelijk is. Als we samen stap voor stap door zijn leven gaan, komt juist die zachtaardige kant in zijn jeugd heel duidelijk naar voren. “Ik leefde gewoon lekker mijn leven”, zegt Willem over zijn ogenschijnlijk normale jeugd. We staan stil bij het moment dat hij op zijn elfde bij zijn broer moet wonen en zijn ouders naar het buitenland vertrekken. Ik neem hem op een rustige manier weer terug naar die fase van zijn leven. Willem breekt. Het is het moment dat zijn zorgeloze jeugd voorbij is. Hij voelt zich enorm verdrietig, verloren en door zijn ouders verlaten. Het is dezelfde pijn die hij voelde toen zijn vrouw hem met een andere man bedroog. Ook toen voelde hij zich in de steek gelaten. Dat was een andere situatie, maar de pijn is hetzelfde.

Toen Willem op zijn elfde bij zijn broer moest wonen, verbeet hij zijn verdriet. Hij kon er geen kant mee op. Hij zweeg over zijn emoties, ging nog meer sporten en deed wat er van hem gevraagd werd. Hij bouwde een innerlijke muur om zijn emoties. Onbewust beschermde hij zijn gevoelige, zorgzame en zachte kant. Dat hij voor zijn gevoel door zijn ouders in de steek gelaten was, voelde té pijnlijk. Pas nu in de doorbraaksessie beseft hij dat het vertrek van zijn ouders destijds veel pijnlijker was dan hij onthouden had. Zó diep had hij zijn emoties weggedrukt. De stap om militair te worden voelde als een vlucht van huis. Hij zou zijn ouders wel eens laten zien wat hij kon. Als jongste van het grote gezin voelde hij zich sowieso vaak al buitengesloten. Bij defensie voelde hij zich eindelijk gezien. Hij moest het daar vooral hebben van zijn fysieke prestaties, maar hij hoorde er tenminste bij.

Ik vraag hem naar zijn relatie. Waarom koos hij er op zijn zeventiende voor met haar een relatie te hebben? “Ik had gehoord dat zij mij leuk vond en dat voelde fijn”. Toen hij destijds bij zijn broer woonde, voelde hij zich eenzaam. Toen er een meisje was dat hem leuk vond, voelde het voor hem erg prettig om gezien en geliefd te zijn. “Al snel trouwden we samen, dat hoorde gewoon zo”. Door zijn vrouw voelde hij zich geliefd. Zij gaf hem wat hij in zijn jeugd zo gemist had. Maar nu was zij nota bene degene die hem in de steek liet. “Als zij al niet meer van me houdt….”. Onbewust had hij zijn vrouw zoveel controle over hemzelf gegeven. Hij had de aandacht van zijn vrouw hard nodig om er voor zijn gevoel bij te horen.

Het was het patroon van Willem om zijn emoties niet te tonen, te zwijgen over wat er in hem omging en zijn zachte en gevoelige kant te verbergen met zijn sterke lijf en stoere voorkomen. Dat patroon was ontstaan in zijn jeugd om te kunnen omgaan met de bijzondere situatie waarin hij zat. Dit patroon had hem veel in zijn leven gebracht, maar ook ontzettend veel gekost. Hij voelde zich door veel mensen gezien, maar eigenlijk had hij zichzelf al die jaren niet meer gezien. Hij was altijd bezig met het oordeel van de ander, maar was niet bezig geweest met wat hij zelf echt nodig had. Het had hem zover van zichzelf verwijderd dat hij zichzelf helemaal kwijt was.

De échte Willem was natuurlijk niet weg. Die is er altijd gewoon geweest. Ik ontmoette juist ook die echte Willem; kwetsbaar, zachtaardig en heel open. Een erg prettige vent. Ik kon hem laten zien dat hij in zijn jeugd onbewust een rol was gaan spelen om zichzelf te beschermen tegen pijn en verdriet. Maar hij had die rol verward met wie hij werkelijk is. Hij kon inzien dat op de schaarse momenten in zijn leven dat hij zichzelf écht had laten zien en op gevoel de keuzes in zijn leven had gemaakt, dit altijd goed voor hem was geweest. Op momenten dat hij (onbewust) koos voor het zwijgen, hard werken en niet over zijn emoties praten, pakte dit altijd slecht voor hem uit.

Willem was nog niet in balans. Hij dacht ook nu nog teveel over alles na en negeerde zijn gevoel. Onbewust speelde hij altijd nog de rol van de harde, stoere en emotieloze militair. Hij verstopte zichzelf nog teveel. Het was zijn comfortzone geworden. Maar hij kon niet meer. De burn-out was zijn wake-up call om meer naar zijn gevoel te gaan luisteren en de echte Willem te laten zien. Zachtheid, gevoeligheid en kwetsbaarheid zijn geen zwaktes, maar juist zijn sterke punten. Die kwetsbaarheid is zijn kracht. Het werd hem heel duidelijk wat hij te doen heeft; hij mag zichzelf weer zijn. Hij hoeft zichzelf niet meer te verstoppen. Zijn overlevingsstrategie heeft hem in zijn jeugd veel gebracht, maar nu dient deze strategie hem niet meer. Sterker nog, het belemmert hem om voluit te leven.

Wat zijn vrouw, collega’s, vrienden en familie daar ook van vinden, het is tijd dat de echte Willem zichzelf laat zien. Hoe spannend en onwennig dat ook is. Door hem duidelijk het verschil tussen de Willem in zijn rol en de echte Willem te laten zien, maakte dit de weg voor hem vrij om eindelijk zichzelf te zijn. Op zijn werk had hij weken geleden al een andere functie aangeboden gekregen. Maar dat had hij afgeslagen. Ondanks dat het hem stiekem een geweldige functie leek, was het in zijn ogen werk voor softies.

“Maar misschien ben ik zelf meer softie dan dat ik heel mijn leven heb toegegeven……. ik ga mijn baas bellen”.

Michiel van der Pols

www.doorbraakcoaching.com