In het kort beschrijf ik een fictief verhaal, gebaseerd op een groot aantal coachgesprekken, waar alle rode draden vanuit mijn coachpraktijk als samenvatting naar voren komen. Ik heb gekozen voor een verhaal van een militair, maar je kan het verhaal zo plakken op een brandweerman, politieman, ambulanceverpleegkundige of andere hoog-risico professional.
Stefan (43) groeit op in Zeeland bij een vader die veel van huis is en een moeder die de zorg voor de kinderen heeft. Zijn vader is van het type niet lullen, maar poetsen. Zijn moeder is vrij zacht, zorgzaam en is vrij volgzaam naar haar man toe. Elke zondag gaat het gezin naar de kerk, zijn vader werkt hard en van Stefan en zijn twee broertjes wordt verwacht dat ze meedraaien in het huishouden, dat ze hun best doen op school en zich in het dorp goed gedragen. Als oudste heeft Stefan ook vaak de zorg voor zijn broertjes en wordt hij door zijn vader flink op zijn huid gezeten. Hij heeft het idee dat hij het nooit goed kan doen, krijgt regelmatig de wind van voren en dat gaat er niet zachtzinnig aan toe. Stefan vermant zich, doet mee en spant zich in.
1ste rode draad - drijfveren
De werkelijke drijfveren om te kiezen voor een baan in de hoog-risico sector zijn gebaseerd geweest op hun overlevingsstrategie. Het was een keuze uit het hoofd, niet uit het hart. De keuze voor een hoog-risico beroep was gebaseerd op de onbewuste behoefte om ergens bij te horen, gezien te worden en erkenning te krijgen.
Op zijn achttiende meldt Stefan zich aan bij de krijgsmacht. Het lijkt hem fantastisch de wereld te zien en avonturen te beleven. Weg van huis, nieuwe vrienden maken en spannende dingen doen. Hij zou zijn vader wel eens laten zien wat hij waard is. Daarom gaat hij voor het hoogst haalbare bij de krijgsmacht. Hij is erg gedreven de zware opleiding te halen en doet daarvoor wat nodig is. Naar zijn idee laat Stefan het beste van zichzelf zien, hij zet door, doet mee en geeft niet op.
2de rode draad - identiteit
De rol van militair, politieman/-vrouw of andere hoog-risico professional is onbewust een identiteit geworden. Terwijl er een verschil is in de rol die je in het uniform hebt en wie je als mens bent, zijn die twee met elkaar verweven geraakt.
Bij de krijgsmacht voelt hij zich als een vis in het water. Stefan is er trots op dat hij die zware opleiding heeft gehaald en er nu bij hoort. Hij heeft veel nieuwe vrienden gemaakt en zet zijn beste beentje voor. Hij is alleen in de weekenden thuis, slaapt doordeweeks op de kazerne en hij doet inderdaad de meest spannende en bijzondere dingen. Hij gaat er helemaal in op en voelt zich, ondanks dat het werk niet altijd leuk is, er eindelijk toe doen.
3de rode draad - gevoel en emoties
Er is grote moeite om emoties te tonen, het gevoel te volgen en eigen behoeftes aan te geven.
Stefan doet wat er van hem gevraagd wordt. Dat hoort nu eenmaal bij het uniform. Zonder er zelf al te veel over na te denken, zet hij zichzelf in. Hij doet mee met grote internationale oefeningen, doet meerdere aanvullende opleidingen en gaat meerdere malen op uitzending. Daar maakt hij van alles mee: hij ziet veel armoede, leed onder de bevolking, aanslagen, schietpartijen en hij ervaart dat niet iedereen blij is met de komst van de militairen. In korte tijd doet Stefan veel ervaring op en staat hij onder grote druk. Maar hij vermant zich, werkt hard en zet zich in. De kloof tussen wat hij meemaakt als militair en hoe het er thuis aan toe gaat, is groot. Ze begrijpen hem thuis toch niet, dus zwijgt Stefan vaak over zijn ervaringen en lost hij zijn zaken wel alleen op. Zijn twee jongere broertjes luisteren met veel plezier naar zijn spannende verhalen en van zijn vader krijgt hij geregeld een schouderklop. Ondertussen heeft Stefan verkering met een lieve vrouw, wonen ze samen en zijn er plannen om een gezinnetje te stichten.
4de rode draad - Posttraumatische Stressstoornis (PTSS)
Bij professionals die de diagnose PTSS hebben gekregen, was er reeds een blokkade op de gevoelswereld aanwezig vóór het ervaren van heftige gebeurtenissen op het werk. Zij droegen een jeugdtrauma in zich, waren hierdoor reeds van zichzelf verwijderd en hadden eerdere ervaringen in het leven nog niet goed verwerkt. Hun reactie op de heftige gebeurtenissen op het werk zijn uiteindelijk de druppels geweest die de (emotionele) emmer hebben laten overlopen.
Aan het begin van zijn laatste uitzending is een van zijn teamleden zwaar gewond geraakt tijdens een aanslag midden in een stad. Het was één grote chaos. Overal mensen, gekrijs, stof en auto’s. De aanslagplegers zijn helaas nooit getraceerd en dat heeft de rest van de uitzending voor behoorlijk wat spanning gezorgd. Het team werkt hard, de mannen verbijten zich en komen na vijf maanden heelhuids weer thuis. Natuurlijk wordt er thuis gevraagd naar zijn ervaringen, maar hij wil zijn vrouw en familie niet belasten met alle ellende. Liever focust hij zich op de toekomst. Met uiteindelijk een baby op komst is het voor hem belangrijk niet te veel met emoties bezig te zijn, maar carrière te maken en een inkomen te hebben.
5de rode draad - interne veiligheid
Er wordt in de hoog-risico sector onveiligheid ervaren om helemaal jezelf te zijn.
Als kersverse vader heeft Stefan veel ballen hoog te houden. De zorg voor zijn kind, het ondersteunen van zijn vrouw wanneer hij in het weekeinde thuis is en het veeleisende werk. Hij probeert het op alle fronten goed te doen. Zijn leidinggevende is net als zijn vader van het type niet lullen maar poetsen en legt de lat in het werk erg hoog. Hij ziet Stefan worstelen, maar zolang hij daar zelf niet over begint, laat hij het maar gaan. Stefan slaapt ondertussen steeds slechter, raakt sneller geïrriteerd en zelfs naar zijn lieve vrouw valt hij soms stevig uit. Ondanks dat hij niet lekker in zijn vel zit, vermant hij zich, vraagt hij geen hulp en zet hij door. Op zijn werk gaat de knop om en kan hij al zijn eigen problemen vergeten. Het waait wel over. Zo houdt Stefan dit een tijd vol, totdat hij dit na een aantal jaar gewoon niet meer kan... Hij is op!
Waar ligt in dit voorbeeld de oorzaak van het vastlopen van Stefan? De heftige ervaringen op zijn werk, zijn leidinggevende, de werkdruk, de cultuur van de krijgsmacht, het onbegrip van zijn naasten, zijn vader, dat hij de oudste in het gezin was, het dorp waarin hij opgroeide of de familiedynamiek?
Er is wat mij betreft niet één oorzaak aan te wijzen en er is zeker geen sprake van schuld. Er is echter één constante factor bij Stefan zelf aanwezig: hij heeft als kind geleerd zich te vermannen, mee te doen en in te spannen, zonder zich goed te realiseren wat goed voor hemzelf is. Met de beste intenties houdt hij zijn overlevingsstrategie onbewust in stand en loopt zijn emmer langzaam vol. Omdat hij geen prikkel heeft gehad zijn aangepaste gedrag te veranderen, loopt uiteindelijk na jaren van vermannen en doorzetten zijn spreekwoordelijke emmer over.
Om psychische problemen in de hoog-risico sector te voorkomen, vraagt dit dan ook om grote verandering bij de organisaties én bij de individuele professional. In het boek 'ik zweer trouw' beschrijf ik, gebaseerd op honderden coachgesprekken met veteranen, militairen, politiemensen en andere hoog-risico professionals welke concrete stappen genomen kunnen worden om dit te realiseren.
Het boek 'ik zweer trouw' is bestellen bij alle bekende online boekenwinkels of eenvoudig hier op mijn eigen website. Ook geef ik lezingen over mentale gezondheid. Kijk hier voor meer informatie. Interesse in een persoonlijke doorbraak? Op mijn website vind je alle informatie.
Michiel van der Pols
Comments